Regionaal – De Algemene Rekenkamer heeft geoordeeld dat de Nederlandse overheid niet klaar is voor een nieuwe crisis. Uit het jaarlijkse onderzoek van de Rekenkamer blijkt dat tien van de twaalf ministeries hun financiële zaken niet op orde hebben.
Volgens de Algemene Rekenkamer zijn er in de jaarverslagen van het afgelopen jaar 44 fouten ontdekt. In meer dan de helft van de gevallen kon het instituut niet vaststellen of de ministeries daadwerkelijk de bestelde producten hadden ontvangen. Daarnaast zijn er regelmatig fouten gemaakt bij aanbestedingen.
Deze bevindingen zijn volgens de Rekenkamer zorgwekkend, die benadrukt dat het kunnen verantwoorden van de besteding van belastinggeld onmisbaar is voor het vertrouwen van burgers in het politieke bestuur.
VWS
Vooral het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) komt hierbij negatief naar voren. Het jaarverslag van VWS was zelfs voor het derde jaar op rij niet op tijd af. De Rekenkamer is van mening dat het ministerie te langzaam is met het in orde brengen van het financieel beheer en wijst op structurele problemen en een gebrek aan financieel specialisten. Na controle door de Rekenkamer worden € 1,4 miljard van de verplichtingen en € 0,9 miljard van de uitgaven als fout of onzeker aangemerkt.
Daarnaast constateert de Rekenkamer dat de erfenis van de coronacrisis nog steeds problemen veroorzaakt binnen de overheid. In veel gevallen kunnen de ministeries niet meer nagaan of de flinke steunmaatregelen tijdens de pandemie op de juiste wijze zijn uitgevoerd. Dit heeft geleid tot een bedrag van 5,6 miljard euro waarvan de besteding niet kan worden gecontroleerd. De Rekenkamer benadrukt dat dit een ernstige zaak is, omdat het gaat om geld van burgers en bedrijven die mogen verwachten dat het correct is besteed.
Defensie
Ook bij het ministerie van Defensie zijn er grote problemen geconstateerd, met name op het gebied van beveiliging van militaire objecten. De Rekenkamer heeft vastgesteld dat de beveiliging “ondermaats” is en dat dit ernstige gevolgen kan hebben voor de veiligheid van het land en bondgenoten. In een test slaagde een testteam van de Rekenkamer erin bij vier van de acht objecten binnen te komen, waarbij het onopgemerkt bleef door het beveiligingssysteem en ongehinderd toegang had tot extra beveiligde gebieden.
Ondanks de negatieve bevindingen merkt de Algemene Rekenkamer op dat de ministeries het belastinggeld vorig jaar rechtmatiger hebben uitgegeven en beter hebben verantwoord dan in voorgaande jaren. Het bedrag dat niet op orde was, bedroeg in 2022 4,6 miljard euro, aanzienlijk minder dan de ruim 15 miljard euro in 2021.
Kritisch
Toch blijft de Rekenkamer kritisch. Hoewel de financiële kas beter op orde is, is het kasbeheer nog steeds problematisch. De vergelijking wordt getrokken met een dijkdoorbraak: het water mag dan wel weggepompt zijn en de gaten gedicht, maar de dijk zelf is nog niet versterkt. Dit benadrukt de noodzaak voor structurele verbeteringen binnen de overheidsfinanciën.
In het verleden heeft de Rekenkamer al gewaarschuwd voor deze zorgwekkende trend. Zelfs in 2019 werd de tolerantiegrens voor onrechtmatige en onzekere verplichtingen overschreden, zoals bij de aankoop van aandelen in luchtvaartmaatschappij Air France-KLM. De Rekenkamer heeft toen het kabinet geadviseerd om lessen te trekken uit de gemaakte fouten.
Complex
Minister Sigrid Kaag van Financiën benadrukt dat er op alle ministeries hard wordt gewerkt. Ze wijst erop dat de aanhoudende problemen bij VWS en Defensie laten zien hoe complex het is om dergelijke processen recht te zetten. Volgens Kaag is er geen sprake van een lakser omgang met financiële verantwoording bij het ene ministerie vergeleken met het andere.
Toch blijft het noodzakelijk dat de overheid stappen onderneemt om de financiële processen te verbeteren en verantwoordelijkheid te nemen voor een goed beheer van belastinggeld. Het herstellen van het vertrouwen van burgers in het politieke bestuur is belangrijk, met het oog op mogelijke toekomstige crises en de behoefte aan een solide basis voor financiële verantwoording en transparantie.
Uitlegvideo: Wat is Verantwoordingsdag?
