Gemeente Edam-Volendam verandert straatnaam na kritisch oorlogsrapport

Volendam – De gemeente Edam-Volendam heeft besloten om de naam van de Burgemeester Van Baarstraat in Volendam te wijzigen. Aanleiding is een onafhankelijk historisch rapport over het handelen van het gemeentebestuur tijdens de Tweede Wereldoorlog. Uit het onderzoek blijkt dat burgemeester C.G.M. van Baar – naar wie de straat is vernoemd – zonder protest meewerkte aan anti-Joodse maatregelen van de Duitse bezetter.

Het rapport ‘Joodse burgers in Edam-Volendam: bejegening, ontrechting en rechtsherstel’, opgesteld door onderzoeksteam Advies & Actualiteit van de Radboud Universiteit, werd in maart 2025 afgerond. Het werd op 18 februari besproken door het college en leidde op 25 maart tot het besluit de straatnaam te wijzigen.

Volgzaam bestuur tijdens de bezetting

Uit het onderzoek blijkt dat Edam-Volendam tijdens de bezetting zonder bezwaar meewerkte aan uitsluiting en deportatie van Joodse inwoners. Er werd niet geprotesteerd tegen anti-Joodse maatregelen, en het gemeentebestuur voerde bevelen van de bezetter loyaal uit. Na de oorlog bleef erkenning voor het bijzondere lot van Joodse slachtoffers lange tijd uit.

Burgemeester Van Baar, die van 1938 tot eind 1944 aanbleef, wordt in het rapport kritisch besproken. Hoewel er geen bewijs is voor nationaalsocialistische of antisemitische overtuigingen, werkte hij volgens de onderzoekers “volgzaam mee” aan deportaties en de tewerkstelling van mannen voor de Arbeitseinsatz. Zijn betrokkenheid bij een familiebedrijf dat leverde aan de Wehrmacht leidde zelfs tot verdenking van economische collaboratie.

“Van Baar viel in de grijze meerderheid van burgemeesters ongunstig op door het ontbreken van enig weerwerk,” zo staat in het rapport.

Straatnaam niet langer passend

De onafhankelijke onderzoekers stellen dat een straatnaam in 2025 een andere morele maatstaf kent. Niet alleen de historische feiten, maar ook hedendaagse waarden en publieke gevoelens wegen mee. “Een straatnaam is een eerbewijs. Als daarover twijfel ontstaat, wordt het behoud ervan een beladen keuze,” aldus de onderzoekers.

Het college deelt deze visie en besloot tot wijziging van de straatnaam. “Het principiële aspect heeft de doorslag gegeven,” verklaart het gemeentebestuur. “We erkennen dat dit impact heeft voor bewoners en ondernemers, maar feiten en historische waarheid moeten leidend zijn.”

Zorgvuldige aanpak met betrokkenen

Op woensdag 16 april zijn bewoners en ondernemers van de Burgemeester Van Baarstraat geïnformeerd. De gemeente werkt samen met hen aan het vervolgtraject en zal hen tegemoetkomen in eventuele kosten. De keuze voor een nieuwe naam zal in overleg plaatsvinden.

Het college benadrukt dat het besluit geen precedentwerking heeft voor andere gemeenten. “Dit gaat om een lokale bestuurder, in onze gemeente, wiens handelen we niet als voorbeeld voor toekomstige generaties willen stellen,” aldus het college.

Herdenken en leren

De gemeente ziet de naamswijziging niet als het wissen van geschiedenis, maar juist als een manier om die zichtbaar en bespreekbaar te maken. “We willen stilstaan bij de geschiedenis, en vooral de lessen eruit blijven trekken. Voor onszelf, en voor de generaties na ons.”